Fieldorf August Emil

Urodził się 20 marca 1895 r. przy krakowskiej ul. Lubicz 26, dziś 32. W 1905 r. młody krakus został absolwentem czteroklasowej Szkoły Pospolitej im. św. Mikołaja w Krakowie. Naukę kontynuował w krakowskich gimnazjach. W dość młodym wieku Fieldorf zaczął bywać w domu bardzo znanych wówczas krakowskich społeczników – Kazimiery i Odona Bujwidów. Tam mógł wsłuchiwać się w wykłady członków Organizacji Bojowej PPS. Ponadto został członkiem Organizacji Ćwiczebnej Uczniów Szkół Średnich.

W grudniu 1912 wstąpił do krakowskiego Towarzystwa Sportowego „Strzelec”, w którym przeszedł przeszkolenie rekruckie i ukończył szkołę podoficerską. Był autentycznie zafascynowany postacią Józefa Piłsudskiego.

Kiedy w 1914 r. wybuchła I wojna światowa, Emil zgłosił się do oddziałów organizowanych przez Piłsudskiego na krakowskich Oleandrach. Na wojnę wyruszył 10 sierpnia, w grupie dowodzonej przez ppor. Tadeusza Furgalskiego „Wyrwę”. Swój chrzest bojowy przeszedł podczas bitwy pod Brzegami w dniach 13–14 sierpnia 1914 r., walcząc przeciwko siłom rosyjskim. Starcie to rozpoczęło szlak bojowy Fieldorfa, który wiódł przez wszystkie najważniejsze walki najpierw 1 Pułku Piechoty, a później I Brygady Legionów (Emil walczył bowiem także w oddziałach 5 i 7 Pułku Piechoty). W 1916 r. został jako ówczesny starszy sierżant Fieldorf wcielony do tzw. Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po kryzysie przysięgowym August, podobnie jak wielu innych legionistów, złożył podanie, rozpatrzone pozytywnie, o zwolnienie ze służby w Korpusie i przeniesienie do C.K. Armii. Tam służył w Południowym Tyrolu w 4 Pułku Cesarskich Strzelców Tyrolskich, wchodzącym w skład II Brygady Strzelców Tyrolskich.

Pod koniec lata lub na początku jesieni 1918 r. Fieldorf zdezerterował z armii austriackiej i przedostał się do Krakowa. Tam przystąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Następnie wstąpił do odtwarzanego 5 Pułku Piechoty, oficjalnie włączonego do formułującego się wówczas Wojska Polskiego. Z oddziałem tym wyruszył na wojnę polsko-ukraińską. Brał m.in. udział w walkach o Lwów.

W marcu 1919 r. został odesłany z frontu i trafił do odtwarzanego 1 Pułku Piechoty Legionów, w którym został żołnierzem kompanii karabinów maszynowych. W kwietniu tego samego roku 1 Pułk Piechoty rozpoczął swój chwalebny udział w wojnie polsko-sowieckiej. Przyszły generał brał udział m.in. w zwycięskich bojach o Wilno, Dyneburg, w bitwie warszawskiej czy też w bitwie wileńskiej oraz w mniejszych potyczkach.

Po zakończeniu zmagań wojennych został uhonorowany za wysiłek wojenny, tak z okresu I wojny światowej, jak i wojny polsko-bolszewickiej, m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych. W latach 1921–1939 za pracę i służbę dla wolnej Ojczyzny otrzymał inne wysokie odznaczenia państwowe, m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

W okresie II RP Fieldorf awansował do stopnia podpułkownika, służąc na wielu stanowiskach. Został m.in. zastępcą dowódcy 1 Pułku Piechoty Legionów oraz kwatermistrzem tej jednostki. Był wysokim oficerem Korpusu Ochrony Pogranicza. Ponadto był oficerem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz Komendantem Zachodniego Okręgu Związku Strzeleckiego we Francji.

 W 1939 r. został dowódcą 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego. Na czele tej jednostki, wchodzącej w skład odwodowej Armii Prusy, bił się w kampanii polskiej 1939 r. Jego oddział został jednak bardzo szybko rozbity w bitwie pod Iłżą 9 września.

Po klęsce Fieldorf przedostał się na Węgry, a później do Francji i Anglii. Stamtąd został wysłany, latem 1940 r., jako pierwszy Emisariusz Naczelnego Wodza WP gen. Władysława Sikorskiego do okupowanego kraju. Przystąpił do Związku Walki Zbrojnej, gdzie piastował szereg funkcji. Był Inspektorem Krakowsko-Śląskiego Obszaru ZWZ, Komendantem Obszaru 2 Białostockiego ZWZ oraz członkiem Kierownictwa Walki Konspiracyjnej i Kierownictwa Walki Podziemnej – głównych ośrodków dowódczych walki z okupantami.

Na przełomie 1942 i 1943 r. przybrał pseudonim „Nil” i zorganizował, z rozkazu Komendanta Głównego Armii Krajowej, znakomitą komórkę dywersyjno-sabotażową AK, tzw. Kierownictwo Dywersji (Kedyw) kryptonim „Dywan”. Jednostka ta włożyła ogromny wkład w walkę z okupantem, siejąc niepokój, strach i zamęt wśród niemieckich urzędników, zbrodniarzy, żołnierzy oraz wśród polskich zdrajców. Żołnierze Kedywu m.in. niszczyli niemieckie linie kolejowe i transportowe, uwalniali więźniów, zdobywali broń i amunicję, pozyskiwali pożywienie, pieniądze i złoto, materiały pędne, czy też surowce potrzebne do tworzenia środków walki. Byli także odpowiedzialni za likwidację fizyczną niemieckich zbrodniarzy oraz polskich konfidentów i zdrajców. Jednym z największych sukcesów żołnierzy Fieldorfa było przeprowadzenie udanego zamachu na Dowódcę Policji Bezpieczeństwa i SD na Dystrykt Warszawski SS-Brigadeführera Franza Kutscherę.

W pierwszych miesiącach 1944 r. Fieldorf rozpoczął pracę na utworzeniem tajnej organizacji „Niepodległość” kryptonim „Nie”, która miała działać pod okupacją sowiecką. Zadanie to przerwał wybuch Powstania Warszawskiego, którego pułkownik był zdecydowanym przeciwnikiem. Pod koniec walk o Warszawę Fieldorf otrzymał awans do stopnia generała brygady oraz Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari za całokształt pracy konspiracyjnej na najbardziej eksponowanych kierowniczych stanowiskach i za wybitną postawę i gotowość podjęcia najcięższych zadań, którym zawsze podołał. Po upadku Powstania Fieldorf został zastępcą Komendanta Głównego AK gen. Leopolda Okulickiego oraz kontynuował budowanie „Niepodległości”.

W marcu 1945 r. został przez Sowietów aresztowany w Milanówku pod Warszawą. Jako kolejarza Walentego Gdanickiego wywieziono go na Ural, gdzie przez 2,5 roku pracował katorżniczo w ekstremalnych warunkach atmosferycznych.

Do Polski wrócił w listopadzie 1947 r. Po zapoznaniu się z sytuacją okupowanego przez Sowietów kraju zdecydował się nie przystępować do żadnej organizacji niepodległościowej i ujawnić się przed władzami komunistycznymi. Ponadto starał się uzyskać oficerską emeryturę.

Od grudnia 1947 r. poszukiwania Fieldorfa prowadził najpierw Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego, który przypadkiem wpadł na jego trop, a następnie Departament III Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Generał został aresztowany przez funkcjonariuszy MBP dnia 10 listopada 1950 r. i przewieziony do siedziby bezpieki przez ul. Koszykowej w Warszawie. W kolejnych miesiącach prowadzono przeciwko niemu śledztwo, zakończone skierowaniem do sądu aktu oskarżenia, którego podstawą był Dekret PKWN z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego! W międzyczasie był prawdopodobnie nakłaniany, przez wysokich funkcjonariuszy bezpieki, do podjęcia współpracy z komunistycznymi służbami bezpieczeństwa.

16 kwietnia 1952 r. Fieldorf został skazany na karę śmierci, utratę praw publicznych i honorowych oraz przepadek całego mienia. Wyrok został zatwierdzony przez Sąd Najwyższy, a 3 lutego 1953 r. Rada Państwa nie skorzystała z prawa łaski.

Generał brygady August Emil Fieldorf został zamordowany przez powieszenie 24 lutego 1953 r., kilka minut po godz. 15.00, w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

Paweł Sztama

Bibliografia:

1. P. Sztama, Generał August Emil Fieldorf. Biografia Wojskowa, Warszawa 2014.

Zobacz też: Igor Andrejew; Gustaw Auscaler; Władysław Dymantł Witold Gatner; Kazimierz Górski; Alicja Graff; Maria Gurowska; Jan Hryckowian; Henryk Podlaski; Jacek Różański; Emil Merz