Michnik Stefan

Urodzony w 1929 r. w Drohobyczu, wojskowy sędzia stalinowski, agent Informacji Wojskowej, bibliotekarz.

Syn Heleny Michnik, nauczycielki w Drohobyczu, działaczki komunistycznej, po wojnie wykładowczyni historii, oraz Samuela Rosenbuscha ps. „Emil”, „Miłek”, prawnika i działacza komunistycznego, straconego ok. 1937 r. w Związku Radzieckim w okresie Wielkiej Czystki. Stefan Michnik był aktywnym działaczem w Związku Walki Młodych. W 1948 r. został sekretarzem koła Związku Młodzieży Polskiej na terenie elektrowni w Warszawie, gdzie pracował jako laborant–elektryk. 7 grudnia 1947 r. wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a później do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Z rekomendacji partii 28 sierpnia 1949 r. zapisał się jako ochotnik do Oficerskiej Szkoły Prawniczej im. Teodora Duracza w Jeleniej Górze. W podaniu napisał: do OSP chcę wstąpić dlatego, że szkoła ta kształci tych, którzy będą realizować dyktaturę proletariatu w praktyce. Był informatorem, a następnie rezydentem zbrodniczej Informacji Wojskowej jako Tajny Współpracownik „Kazimierczak”.

27 marca 1951 r., po ukończeniu Oficerskiej Szkoły Prawniczej, został asesorem w Wojskowym Sądzie Rejonowym w Warszawie w stopniu podporucznika w wieku 22 lat. Już dwa tygodnie później skazał na dożywocie żołnierza Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Stanisława Bronarskiego ps. „Mirek”. Jego symboliczny grób znajduje się na „Łączce”.

Prowadził w listopadzie 1951 r. proces majora Zefiryna Machalli. Podczas ostatniego widzenia z żoną major mówił, że jest niewinny, że zeznania zostały na nim wymuszone. Został rozstrzelany 10 stycznia 1952 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Również ma symboliczny grób na „Łączce”. Ofiarami Michnika byli również inni działacze niepodległościowi, których skazywał za szpiegostwo, próby obalenia przemocą ustroju, spisek w wojsku.

W lipcu 1951 r. Michnik skazał na karę śmierci majora Karola Sęka, przed wojną szefa kontrwywiadu RP w Wilnie i Siedlcach (doprowadził do schwytania wielu agentów sowieckich i niemieckich), żołnierza Narodowych Sił Zbrojnych, po wojnie komendanta Okręgu Podlaskiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. – Aby złamać ojca, UB aresztowało też mamę. Pisałem do Bieruta, aby wypuścił rodziców. Dostała dwa lata, ale wyszła po pół roku, na skutek amnestii – mówił Jan Sęk, który w chwili stracenia ojca miał 12 lat (jego siostra 10). Karola Sęka stracono 7 czerwca 1952 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Innego majora AK, Andrzeja Czaykowskiego, żołnierza Września, cichociemnego, dowódcę batalionu „Ryś” i „Oaza–Ryś” w Powstaniu Warszawskim, odznaczonego za bohaterstwo Krzyżem Virtuti Militari, Stefan Michnik, razem z ppłk. Mieczysławem Widajem, skazał na karę śmierci 30 kwietnia 1953 r. Dowodów na działalność szpiegowską nie przedstawiono. 10 października 1953 r. Michnik uczestniczył w egzekucji AK-owca w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Czaykowski został prawdopodobnie zrzucony do dołu śmierci na „Łączce”.

W styczniu 1953 r. sąd pod przewodnictwem Michnika skazał Huberta Cieślaka, szefa poakowskiej organizacji „Kraj” w Lublinie, na karę śmierci. Rada Państwa zmieniła wyrok na dożywocie.

Tadeuszowi Jędrzejkiewiczowi (oskarżonemu o działalność kontrrewolucyjną w Szkole Morskiej w Gdyni) sądzonemu przez Michnika udało się ujść z życiem – mimo dwukrotnej kary śmierci wyrok złagodzono mu do 10 lat więzienia. Redaktora naczelnego „Przeglądu Kwatermistrzowskiego”, płk. Romualda Sidorskiego, skazał na 12 lat.

22-letni Edward Staniewski, AK-owiec, po wojnie zaangażowany w antykomunistyczne harcerstwo, w lutym 1952 r. został skazany na siedem lat więzienia. Na wolność wyszedł w 1954 r.

W 1956 r., podczas narady partyjnej, Michnik mówił o swojej działalności: Nam wtedy imponowało powiedzenie o zaostrzającej się walce klasowej i nieprawdę powie ten, kto by twierdził, że wtedy z niechęcią rozpatrywał te sprawy. (...) Muszę przyznać, że kiedy dostałem pierwszy raz poważną sprawę, to nosiłem ją przy sobie i starałem się, żeby mi tej sprawy nie odebrano. W listopadzie 1953 r. Stefan Michnik został kierownikiem gabinetu Katedry Nauk Wojskowo-Prawniczych Wojskowej Akademii Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego w Warszawie kierowanej przez Juliana Polana-Haraschina.

Od 10 grudnia 1955 r. był instruktorem Wydziału Szkolenia Oddziału I Organizacji i Planowania Zarządu Sądownictwa Wojskowego. W 1956 r. w wieku 27 lat awansował do stopnia kapitana. W 1957 r. odszedł z wojska. Przez kilka miesięcy był adwokatem w Warszawie. Następnie w latach 1958–1968 redaktorem w Wydawnictwie Ministerstwa Obrony Narodowej. Przez kilka miesięcy na przełomie lat 1968–1969 był likwidatorem szkód stołecznego PZU.

W 1969 r. wyjechał do Szwecji. Prócz pracy bibliotekarza na uniwersytecie w Uppsali szybko zyskał uznanie polskiej emigracji: współpracował z „Wolną Europą”, publikował – pod pseudonimem Karol Szwedowicz – w paryskiej „Kulturze”. Manifestował swoje poparcie dla Solidarności. Wojskowy sąd w Warszawie w sierpniu 2009 r. stwierdził, że Michnika nadal chroni sędziowski immunitet. Później Szwecja odmówiła ekstradycji stalinowskiego sędziego, uzasadniając, że zarzuty przedawniły się.

Stanisław Płużański