Światło Józef

Właściwie Izaak Fleischfarb, urodzony w 1915 roku w Medynie koło Zbaraża, szewc, NKWD-zista, podpułkownik, wicedyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1953 roku uciekł na Zachód.

Urodził się w rodzinie Gabriela Fleischfarba, magazyniera w młynie i matki o nazwisku Wieseltur. Po ukończeniu siedmiu klas szkoły podstawowej pracował w Krakowie jako szewc. Działał w organizacji syjonistycznej Gordonia, a następnie od 1933 roku w Komunistycznym Związku Młodzieży Polskiej, za co został aresztowany w latach 1934 i 1936. W połowie 1936 roku ożenił się z Frydą Zollman.

W kampanii wrześniowej walczył do 20 września 1939 roku, kiedy trafił do niewoli niemieckiej. Uciekł i przedostał się na Wschód. W Kazachstanie pracował jako szewc. 26 kwietnia 1943 roku w miejscowości Dżambuł, przy zawarciu drugiego związku małżeńskiego - z Justyną Światło, zmienił personalia z Fleischfarb Izaak na Światło Józef.

Skierowany przez WKP(b) (Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego) do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Jako oficer polityczny współpracował z NKWD. Przydzielony do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie, ale działał głównie w grupach operacyjnych w terenie. Jego zadaniem było rozpracowanie i aresztowanie działaczy Polskiego Państwa Podziemnego i żołnierzy Armii Krajowej, w tym jej ostatniego dowódcę, gen. Leopolda Okulickiego, „Niedźwiadka”. Brał udział w obławach i pacyfikacjach. Osobiście w bardzo brutalny sposób przesłuchiwał zatrzymanych. Współorganizował sfałszowane przez komunistów referendum „3XTAK” z czerwca 1946 roku i wybory do Sejmu ustawodawczego w styczniu 1947 roku.

W 1948 roku minister Romkowski przeniósł go do organizowanego Departamentu X MBP, w którym podlegał jego dyrektorowi Anatolowi Fejginowi. W praktyce miał więcej do powiedzenia od swojego przełożonego, co zawdzięczał znajomości z Romkowskim jeszcze z przedwojennego Związku Młodych Komunistów (potem spotkali się w armii Berlinga). Specjalne zadania otrzymywał wprost od Bieruta (m. in. na podstawie jego osobistego polecenia aresztował Władysława Gomułkę), posiadał bezpośrednie połączenie telefoniczne z Moskwą i dostęp do wicepremiera i marszałka ZSRS Ławrentija Berii. W dwóch stalowych sejfach trzymał materiały kompromitujące wszystkich czołowych członków partii. Zbigniew Błażyński pisał: Światło miał w swych rękach partię i rząd. Nie było tajemnicy, której by nie znał. Mógł wywindować lub złamać każdego zarówno w hierarchii partyjnej jak i rządowej.

5 grudnia 1953 roku podczas pobytu razem z Fejginem w Berlinie uciekł na Zachód. Istnieją teorie, że Światło został po wojnie zwerbowany przez brytyjski wywiad MI6 i przekazany operacyjnie wywiadowi amerykańskiemu. Po zakończeniu misji miał zostać wycofany do USA.

Jego wystąpienia w Radiu Wolna Europa w cyklu „Za kulisami bezpieki i partii” stały się podstawą powstania książki Zbigniewa Bażyńskiego pod tym samym tytułem i przyczyniły się do zachwiania wielu karier komunistów w Polsce oraz likwidacji MBP. W Stanach miał przejść operację plastyczną i mieszkać pod zmienionymi personaliami aż do września 1994 roku, kiedy zmarł. Rodzina, którą zostawił w Polsce (żona i dwoje dzieci) po 1968 roku wyjechała do Izraela.

Stanisław Płużański