Zarako-Zarakowski Stanisław

Urodzony w 1909 roku w miejscowości Słowna w guberni witebskiej, generał brygady WP, naczelny prokurator wojskowy, oskarżyciel w wielu procesach politycznych, w III RP zdegradowany do szeregowca.

Syn Stanisława i Heleny z d. Samonowicz. Po rozparcelowaniu majątku Zarakowskich w 1917 roku przenieśli się oni do Dryssy, a następnie Kobrynia, gdzie ukończył gimnazjum. Absolwent Wydziału Prawa na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie (1935). W latach 1932–1933 słuchacz Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty.

Pracował jako rewident w Spółdzielni Rolniczej w Wilnie (1935–1937), a następnie jako młodszy rewident Okręgowej Izby Kontroli w Wilnie (do 1939).

Zmobilizowany do 85 Pułku Strzelców Wileńskich 19 DP, walczył w kampanii wrześniowej pod Piotrkowem, Chełmem i Kockiem. Następnie pracował w Wilnie jako administrator hotelu komunalnego, buchalter sekcji pomocy Polakom przy Litewskim Czerwonym Krzyżu (1940–1942) oraz jako robotnik budowlany. W momencie wejścia Sowietów do Wilna był głównym buchalterem w Instytucie Geologicznym.

W 1945 roku zmobilizowany do 36 Pułku Piechoty 8 DP i wyznaczony na stanowisko dowódcy plutonu, a następnie zastępcy dowódcy kompanii. Lekko ranny w czasie forsowania Nysy Łużyckiej.

W lipcu 1945 roku przeniesiony do prokuratury, w której był kolejno: oficerem śledczym Naczelnej Prokuratury Wojskowej (lipiec 1945–luty 1946), prokuratorem Wojskowej Prokuratury Okręgowej nr V w Krakowie (luty 1946–marzec 1947), I zastępcą prezesa Najwyższego Sądu Wojskowego (marzec/czerwiec 1947), zastępcą naczelnego prokuratora wojskowego (czerwiec 1947–październik 1948), zastępcą szefa Departamentu Służby Sprawiedliwości Ministerstwa Obrony Narodowej (październik 1948–lipiec 1950). Generałem brygady został w 1953 roku.

W latach 1950-1956 pełnił kluczową w stalinowskim aparacie bezprawia funkcję naczelnego prokuratora wojskowego. Uczestniczył w wielu procesach żołnierzy AK, WiN, działaczy politycznych II Rzeczypospolitej, księży, występując z oskarżeniem samodzielnie, lub zatwierdzając akty oskarżenia. W sprawach tych zapadło wiele wyroków śmierci.

W raporcie Komisji Mazura, powołanej w celu zbadania przypadków łamania prawa w naczelnych wojskowych organach ścigania i wymiaru sprawiedliwości, czytamy:

„ZARAKOWSKI Stanisław [..] ponosi odpowiedzialność za następujące czyny i zaniedbania:

• osobiście w sprawach prowadzonych przez GZI i MBP wydawał liczne postanowienia o tymczasowym aresztowaniu osób zatrzymanych uprzednio przez te organa bez wglądu w jakiekolwiek materiały sprawy, jedynie na podstawie nieuzasadnionego wniosku tych organów i praktykę tego rodzaju popierał i polecał stosować niektórym podległym mu służbowo prokuratorom NPW,
• wiedząc z odpraw służbowych i raportów podległych prokuratorów o licznych faktach przytrzymywania przez organa Informacji i Bezpieczeństwa osób, bez uzyskania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, nie wyciągał z tych faktów właściwych konsekwencji, […]
• w niektórych sprawach prowadzonych przez GZI i MBP tolerował fałszowanie protokołów posiedzeń niejawnych NSW w przedmiocie przedłużania aresztu tymczasowego przez niereagowanie na umieszczenie swego nazwiska jako obecnego na tych posiedzeniach, mimo że nie był on na nich obecny i że takie posiedzenia w ogóle nie odbywały się, […]
• wiedząc o stosowaniu niedozwolonych metod śledczych w niektórych sprawach prowadzonych przez GZI i MBP, nie wyciągał właściwych konsekwencji (np. sprawa śmierci mjr. Wierusz-Kowalskiego i skargi M. Żymierskiego),
• tolerował przestępcze metody śledcze stosowane przez GZI i MBP, które znał bezpośrednio lub domyślał się ich istnienia wskutek udziału w przesłuchaniach w godzinach nocnych,
• osobiście stosował pogróżki wobec podejrzanych (M. Żymierski, Rawa, Zglenicki, Kuropieska) […]
• osobiście wnioskował i pozwalał podległym prokuratorom na wnioskowanie rozpraw tajnych i bez udziału obrońców w zasadzie w sprawach o szpiegostwo i w niektórych wypadkach o inną działalność kontrrewolucyjną, mimo braku przesłanek faktycznych do zastosowania przepisów prawnych przewidujących możliwość ograniczenia jawności postępowania i prawa obrony oskarżonego,
• w sprawach szczególnej wagi, w których rozprawy odbywały się ze szczególnym rozgłosem (np. sprawy Tatara, Kaczmarka, Bastarda), brał osobisty udział lub zezwalał podległym prokuratorom na występowanie w tych procesach wyreżyserowanych w najdrobniejszych szczegółach, aż do ustalenia z góry pytań zadawanych na rozprawie i przemówienia prokuratora, co sprowadzało rozprawę do publicznego potwierdzenia tez aktu oskarżenia”.

Przeniesiony do rezerwy w kwietniu 1956 roku. Pracował jako zastępca dyrektora Centralnego Zarządu Obrotu Produktami Naftowymi (1956–1957) i naczelnik Wydziału Prawnego Ministerstwa Handlu Zagranicznego i Centralnego Zarządu Ceł (1957-1968). W 1968 roku przeszedł na emeryturę. Zdegradowany w 1991 roku. Zmarł w 1998 roku w Warszawie nierozliczony za swoje zbrodnie.

Stanisław Płużański