Banasik Bronisław

BANASIK Bronisław (1894-1979) – kpt. sł.st. WP, mjr AK, płk NZW, pseudonimy: „Stefan”, „Zrąb”.

W 1915 r. powołany do wojska rosyjskiego, w którym brał udział w I w. św. W 1916 awansowany do stopnia podporucznika. W 1918 r. wstąpił do WP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej w l. 1919-20. W 1921 r. zweryfikowany w stopniu porucznika; z racji nieskrywanych sympatii narodowych nie był kilkanaście lat awansowany.

We wrześniu 1939 r. w stopniu kapitana służył w macierzystym pułku, biorąc udział w walkach z Niemcami. Po rozbiciu jednostki na froncie pod Janowem Lubelskim (26 IX) nie poszedł do niewoli, lecz przedostał się do Warszawy. Tu 1 XI 1939 wstąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej, pod obejmując w Komendzie Głównej funkcje: szefa wydziału uzbrojenia i następnie zastępcy szefa wydziału organizacyjnego, pełniąc je do VII 1942. Po rozłamie w SN i NOW na tle scalenia z AK, objął stanowisko szefa wydziału organizacyjnego KG NOW-AK. W szeregach AK awansowany został do stopnia majora.

W Powstaniu Warszawskim początkowo organizował jednostki złożone z ochotników na Mokotowie, w sztabie Komendy obwodu Mokotów był szefem wyszkolenia organizacyjnego. Od 20 IX był w sztabie 10 DP AK im. Macieja Rataja, pełnił funkcję p.o. szefa sztabu tej dywizji. Po kapitulacji Mokotowa poszedł do niewoli niemieckiej, przebywał w oflagu w Murnau. Po powrocie do kraju X 1945 nawiązał kontakt z Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym, wstępując w jego szeregi. Został zweryfikowany w stopniu podpułkownika. Początkowo pełnił funkcję inspektora w Komendzie Głównej. W II 1946 r. przyjął propozycję objęcia stanowiska komendanta głównego tej organizacji, przyjmując także awans do stopnia pułkownika. Na tym stanowisku wykazał duże zdolności organizacyjne. Mimo aresztowań większości członków KG w III i IV 1946, nie dopuścił do zaniku działania organizacji. Zreorganizował KG, jednocześnie utrzymywał stałe kontakty z członkami Prezydium konspiracyjnego SN w kraju: Leonem Dziubeckim ps. „Leon”, „Profesor” (p.o. prezesa) i Włodzimierzem Marszewskim ps. „Gorczyca”, „Graba” (kierownikiem Wydziału Wojskowego i Wydziału Politycznego SN), otrzymując od nich środki finansowe na prowadzenie działalności konspiracyjnej NZW i odbierając instrukcje prezesa SN, Tadeusza Bieleckiego z Londynu. Za pośrednictwem komendantów Obszarów i Okręgów NZW nadzorował działalność organizacji do IV 1947. Wówczas, w wyniku amnestii, część okręgów ujawniła się i zaniechała dalszej się  działalności. Mimo to nie zaniechał działalności, próbując nawiązywać łączność organizacyjną z pozostałymi strukturami NZW i koordynować ich działalność.

Został aresztowany przez UB w Warszawie 14 I 1948. W śledztwie był bardzo brutalnie traktowany, zachowując godną postawę, podtrzymując na duchu współwięźniów. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go  trzykrotnie na karę śmierci i karę 15 lat więzienia, wymierzając karę śmierci jako karę łączną. Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z 14 I 1949 wyrok złagodzono do kary dożywotniego więzienia. Postanowieniem Zgromadzenia Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego z 29 V 1957 karę tę zmniejszono do 15 lat więzienia.

Po zwolnieniu zamieszkał wraz z żoną w Przemkowie (b. pow. Szprotawa), na skutek zakazu powrotu do Warszawy. Pracował tam jako kierownik kina, opiekując się sparaliżowaną żoną, która podczas okupacji była łączniczką NOW-AK. W 1967 skierował pismo do Rady Państwa PRL, prosząc o wyrażenie zgody na powrót do Warszawy, motywując to następująco: Proszę (prosimy z żoną) o powrót do Warszawy, do własnego jednorodzinnego domku (...). Przez okres pięciu lat biłem Niemców, ukrywałem się pod obcymi nazwiskami, w Powstaniu straciliśmy jedynego syna. Żona przez pięć lat była łączniczką w AK (...). Żona w życiu swym nie widziała sali sądowej, ani żadnego procesu a gehenna jaką przeżyła jest podobna do mojej. Po dwuletnich staraniach, w których przejawiał stałą bezkompromisowość, pisząc np. w jednym z wniosków: mam odwagę przyznać się, że gdybym jeszcze raz urodził się – szedłbym tą samą drogą (pismo z 25 IX 1967). Do Warszawy powrócił dopiero na początku lat 70-tych. Zmarł 19 III 1979. Był odznaczony orderem Virtuti Militari V kl. i Krzyżem Walecznych.

Leszek Żebrowski