Bronarski Stefan

(1916-1951), „Liść”, „Roman”, „Zygmunt”; żołnierz NOW (Narodowa Organizacja Wojskowa), NSZ (Narodowe Siły Zbrojne), AK (Armia Krajowa), NZW (Narodowe Zjednoczenie Wojskowe), dowódca Kedywu Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego AK, komendant 11 Grupy Operacyjnej NSZ

Urodził się 17 sierpnia 1916 r. w Płocku, jako syn Teodora i Heleny z domu Pilarskiej. Ukończył Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Płocku i działał aktywnie w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”. W latach 1937-1938 odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Pułtusku. W 1938 r. rozpoczął studia w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

W trakcie wojny obronnej 1939 r. walczył w obronie Warszawy. Dostał się do niewoli i przez krótki okres przebywał w obozie jenieckim w Aupitz koło Berlina.

Od czerwca 1940 r. wstąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej. W ramach działalności konspiracyjnej, pod ps. „Liść” kolportował prasę podziemną oraz tworzył szeroką siatkę kontaktów. W 1942 r. wspólnie z bratem Stanisławem brał udział w akcji sabotażowej na terenie Płockiej Stoczni Rzecznej, gdzie produkowane były elementy do niemieckich łodzi podwodnych. Polegała ona na podpaleniu magazynów z materiałami łatwopalnymi i rozdzielni elektrycznych. Po akcji Bronarski wyjechał z Płocka i ukrywał się w majątku Świerkowo, pow. przasnyski, gdzie został żołnierzem oddziału Narodowych Sił Zbrojnych por. Włodzimierza Pomirskiego „Atoma”.

W latach 1943-1944 prowadził szkolenia wojskowe dla żołnierzy NSZ. Wiosną 1944 r., po nawiązaniu kontaktu z Inspektoratem Płocko-Sierpeckim Armii Krajowej, został skierowany do gminy Drobin w pow. płockim, gdzie po scaleniu NSZ z AK wszedł pod ps. „Liść” w skład sztabu Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego AK. Objął wówczas dowództwo Kedywu Inspektoratu i Obwodu Płock AK. Podporządkowane mu były dwa plutony bojowe w sile ok. 40 ludzi. W 1944 r. oddziały Kedywu przeprowadziły cztery akcje zbrojne w gminach: Brudzeń, Łęg, Bielsk i w okolicach Płońska.

W sierpniu 1944 r. w ramach akcji „Burza” przeprowadził koncentrację wszystkich oddziałów zbrojnych z inspektoratu w celu udzielenia pomocy walczącej Warszawie, jednak rozkaz wymarszu został wstrzymany. Bronarski na czele kilkuosobowego oddziału wyruszył do pow. przasnyskiego, gdzie osłaniał przenoszenie magazynów broni z terenów przyfrontowych do pow. płońskiego. W ramach zwalczania grup komunistycznych, w październiku 1944 r., wspólnie z ppor. Michałem Tomczakiem „Bończą” i plut. Franciszkiem Majewskim „Słonym” w Skrzeszewie, gm. Staroźreby, uczestniczył w likwidacji pięcioosobowej grupy skoczków sowieckich, którzy prowadzili działalność wywiadowczą skierowaną przeciw AK.

Po wkroczeniu wojsk sowieckich nadal prowadził działalność konspiracyjną. Na rozkaz inspektora Płocko-Sierpeckiego AK ppor. Michała Tomczaka „Bończy” organizował w powiatach: płockim, płońskim i sierpeckim struktury samoobrony, zajmował się gromadzeniem broni, ukrywaniem i legalizowaniem żołnierzy AK ściganych przez bezpiekę. Zagrożony aresztowaniem, w pierwszych dniach marca 1945 r. przeniósł się do powiatu lipnowskiego, gdzie kontynuował działalność wspólnie z sierż. Janem Przybyłowskim „Onufrym”.

Nie ujawnił się podczas akcji amnestyjnej z sierpnia 1945 r., pozostawiając swoim podkomendnym swobodę wyboru. Sam wyjechał do Szczecinka, przekazując dowództwo nad oddziałem Przybyłowskiemu. W październiku 1945 r. został ciężko ranny podczas napadu żołnierzy sowieckich na magazyny z alkoholem w miejscowej gorzelni. Przebywał w szpitalu w Bydgoszczy, skąd wyjechał do Łodzi, a następnie do Warszawy. W tym czasie nawiązał ponownie kontakt z sierż. Janem Przybyłowskim „Onufrym” i objął dowództwo nad trzema patrolami bojowymi w terenie.

Podczas pobytu w Warszawie skontaktował się z komendantem Obszaru I Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW) kpt. Marianem Kamińskim „Rawiczem”. Jesienią 1946 r., pod ps. „Roman”, utworzył strukturę bojową podporządkowaną NZW, obejmującą powiaty płocki, płoński, sierpecki, lipnowski i rypiński. Występowała ona pod nazwą 11 Grupy Operacyjnej NSZ.

W reakcji na kolejną amnestię znowu nie ujawnił się, choć zarządził w marcu 1947 r. częściową demobilizację oddziału. Pod koniec 1947 r. dokonał reorganizacji struktur bojowych. Podlegały mu w tym czasie trzy patrole, które przeprowadziły w sumie kilkadziesiąt akcji bojowych oraz ekspropriacyjnych, likwidując kilkunastu funkcjonariuszy i współpracowników bezpieki.

26 września 1948 r. został aresztowany przez UB w Warszawie wraz z innymi członkami sztabu 11 Grupy Operacyjnej NSZ. Po blisko dwuletnim, niezwykle okrutnym śledztwie, w trakcie którego trzykrotnie próbował popełnić samobójstwo, sprawę skierowano do Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie. Wyrokiem z 3 lipca 1950 r. Bronarski został skazany na karę śmierci. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Egzekucja odbyła się w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie 18 stycznia 1951 r. o godz. 20.38.

Miejsce pochówku nie jest znane. 

17 września 2016 r. na cmentarzu w Płocku odsłonięto Grobowiec Rodziny Bronarskich z Panteonem Żołnierzy Wyklętych.

Odznaczony Krzyżem Walecznych w styczniu 1948 r.

Paweł Wąs

Bibliografia:

1. Jacek Pawłowicz, Stefan Bronarski (1916-1951) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956:
2. Słownik biograficzny, t. II, red. Wojciech Frazik, Kraków - Warszawa – Wrocław 2004, s. 43-56.