Bubieńczyk Bolesław
(1921–1956), pseudonim „Kazimierz Biało”; założyciel i przywódca niepodległościowo-propagandowej organizacji konspiracyjnej Narodowy Związek Patriotów Polskich, ostatni skazaniec stracony na mocy wyroku śmierci w województwie białostockim.
Urodził się 11 listopada 1921 r. w Chworościanach, gminie Nowy Dwór, powiecie Sokółka, jako syn Józefa i Anny z domu Soroka. Miał dwie siostry: Bronisławę i Leokadię. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. W 1935 r. ukończył szkołę powszechną w Nowym Dworze, następnie pomagał rodzicom w gospodarstwie. W kwietniu 1944 r. został aresztowany (prawdopodobnie za uchylanie się od prac przymusowych) i osadzony w obozie w Todorkowcach koło Grodna, skąd zbiegł w lipcu 1944 r.
Od 1947 r. kontynuował naukę kolejno w gimnazjum korespondencyjnym w Łodzi, w szkole rybołówstwa morskiego w Gdyni, w szkole korespondencyjnej stopnia licealnego w Białymstoku; od 1949 r. członek Związku Młodzieży Polskiej. W 1950 r. ukończył dziewiątą klasę, a następnie, od września, rozpoczął pracę jako nauczyciel w szkole podstawowej w Knyszewiczach w gminie Szudziałowo. W listopadzie zmarł jego ojciec, powrócił więc do domu, aby zająć się gospodarstwem. Uzyskał przeniesienie do nieodległej szkoły w Chilmonach, a we wrześniu 1951 r. do szkoły w Chworościanach, dzięki czemu mógł kontynuować pracę nauczyciela; został członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego. W 1954 r. ukończył korespondencyjnie Liceum Pedagogiczne w Białymstoku i został kierownikiem szkoły w Chworościanach.
Od 1953 r. był członkiem Gminnej Rady Narodowej (od 1954 r. Gromadzkiej Rady Narodowej) w Nowym Dworze. Zimą rozpoczął formowanie organizacji niepodległościowej Narodowy Związek Patriotów Polskich (inna nazwa – Tajny ZPP), do której w ciągu kilku miesięcy zwerbował kilkanaście osób z powiatu Sokółka i gminy Lipsk w powiecie Augustów – głównie ze środowiska uczniów i nauczycieli. Podstawowym celem organizacji miało być prowadzenie pracy propagandowej (ulotki antykomunistyczne), stąd potrzebowano maszyny do pisania. Uzyskano ją dzięki włamaniom do Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Nowym Dworze i Zalesiu. Bubieńczyk sporządził kilka wzorów ulotek, które latem i jesienią członkowie organizacji rozwieszali w Sokółce i innych miejscowościach powiatu. Konspiratorzy sporządzali listę lokalnej ludności z zaznaczeniem ich stosunku do ustroju komunistycznego, jednocześnie prowadzili akcję dezorganizowania pracy i zastraszania lokalnych struktur Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poprzez wysyłanie członkom partii fałszywych wezwań na zebrania w Komitecie Powiatowym PZPR w Sokółce (w czasie włamań uzyskali druki urzędowe i pieczątki). Bubieńczyk pracował nad sporządzeniem mapy odcinka granicznego z naniesionymi strażnicami (wg niektórych danych miał kontakt z organizacją antykomunistyczną z Grodzieńszczyzny i mapa miała pomóc w przerzucaniu członków konspiracji przez granicę). 27 listopada 1954 r. członkowie organizacji podpalili posterunek milicji w Nowym Dworze, a zimą mieli rozpocząć gromadzenie broni.
5 stycznia 1955 r. w niewyjaśnionych okolicznościach członkowie Narodowego Związku Patriotów Polskich zabili funkcjonariusza milicji Eugeniusza Piaskowskiego (prawdopodobnie podczas nieudanej próby werbunku). 7 stycznia jego zwłoki zostały odnalezione, a ślady sań, którymi je transportowano, doprowadziły milicjantów do gospodarstwa członka organizacji Henryka Soroki, który następnego dnia został aresztowany. Na podstawie jego zeznań aresztowano Bubieńczyka i kolejnych członków organizacji.
Funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa z Białegostoku podstawili Bubieńczykowi w więzieniu agenta, przez którego ten nawiązał korespondencję grypsową z matką i pozostającymi na wolności członkami Narodowego Związku Patriotów Polskich. Spreparowali także kilka grypsów, dzięki którym wprowadzili do organizacji innego agenta – porucznika Zdzisława Pawełczyka z Urzędu Bezpieczeństwa w Bielsku Podlaskim. Dzięki tej operacji ostatecznie zinfiltrowali Narodowy Związek Patriotów Polskich i do października 1955 r. zatrzymali łącznie 29 osób. W śledztwo i grę operacyjną było zaangażowanych 64 funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, 18 Milicji Obywatelskiej oraz 91 „osobowych źródeł informacji”.
Proces toczył się przed Sądem Wojewódzkim w Białymstoku w czterech grupach. Sześciu głównych oskarżonych (Bubieńczyk, Soroka, Bolesław Skomin, Kazimierz Kiczuk, Czesław Karolkiewicz, Czesław Biernacki) zostało osądzonych w dniach 11–13 października 1955 r. na rozprawie pokazowej w internacie szkolnym Sokółce w obecności około 100 miejscowych uczniów i nauczycieli (przewodniczył sędzia Kazimierz Mochtak, oskarżał prokurator Ryszard Domański). Informacje o procesie ukazywały się w lokalnej prasie i radiu. Ogółem oskarżono 21 osób, w tym 12 o uczestnictwo w Narodowym Związku Patriotów Polskich, a 9 o pomoc organizacji. Bubieńczyk otrzymał karę śmierci. Poza tym orzeczono wyrok 12 lat więzienia, 9 wyroków od lat 3 do 8, 5 wyroków niższych, 2 w zawieszeniu, a w 3 przypadkach umorzono sprawę.
10 kwietnia 1956 r. Bubieńczyk został powieszony, według zachowanej dokumentacji w piwnicy budynku administracyjnego więzienia w Białymstoku, a zwłoki zakopano bez trumny na terenie „przyległym do więzienia”.
Marcin Zwolski
