Fejcho Gabryel

(1927-1946) ps. „Harcerz”, „Bury”, „Ogień”, dowódca oddziału partyzanckiego KWP.

Urodził się  24.11.1927 r.  w Sompolnie,  syn  Kazimierza i Józefy z d. Wysockiej. Jego ojciec był z zawodu murarzem, a w okresie okupacji hitlerowskiej żołnierzem NSZ. Kazimierz Fejcho został aresztowany w 1943 r.  i zgilotynowany 12.01.1944 r. w więzieniu w Dreźnie.

Przed wybuchem wojny Gabriel Fejcho ukończył 5 klas szkoły powszechnej. W okresie okupacji hitlerowskiej od 1943 r. przebywał w Berlinie wywieziony na przymusowe roboty, z których powrócił w 1945 r.  i zamieszkał w Sompolnie.

Od 21.10. 1945 r.  został włączony do poakowskiego oddziału partyzanckiego Jerzego Gajdzinskiego „Szary” pod pseudonimem  „Harcerz”, w którym służy do listopada 1945 r., kiedy to w wyniku działań grup operacyjnych KBW, UBP i MO oddział został rozbity.  Po powrocie do Sompolna w obawie przed aresztowaniem ukrywał się u swojego kuzyna Henryka Wysockiego. Pod koniec listopada 1945 r. w mieszkaniu Wysockiego zapadła decyzja zorganizowania oddziału partyzanckiego, nad którym objął dowództwo.  W chwili utworzenia jednostka liczyła 6 ludzi, w grudniu powiększyła się o kolejne 3 osoby.  Dowódca przyjął pseudonim „Bury”.  

W listopadzie nawiązał kontakt z Antonim Fryszkowskim „Ryś”, który pełnił funkcję łącznika KWP pomiędzy komendantem powiatowym KWP Feliksem Gruberskim „Arturem”,  a komendantem placówki KWP Sompolno Kazimierzem Jabłońskim „Biały”. Dzięki pośrednictwu „Rysia”, oddział „Burego” włączony został w styczniu w struktury KWP. Zaprzysiężony przez Gruberskiego, przyjął pseudonim „Ogień”. Jednostka „Ognia” w ramach KWP, stała się oddziałem Służby Ochrony Społeczeństwa (SOS) krypt. „Leśna” działającym w pionie operacyjnych KWP pod nazwą Kierownictwo Walki z Bezprawiem.

Jego oddział w trakcie swojej działalności liczył średnio 20 - 25 żołnierzy, w większości byli to mieszkańcy Sompolna. Operował na terenie 4 powiatów: kolskiego, konińskiego, włocławskiego i radziejowskiego położonych w a2 województwach: poznańskim i bydgoskim. W swojej działalności, oddział SOS koncentrował się na akcjach przeciwko placówkom administracji publicznej (urzędom gmin), placówkom MO oraz na akcjach  ekspropriacyjnych.

Oddział zajął m.in. Urząd Gminy w Boguszycach, powiat kolski, gdzie spalił akta kontyngentowe,  podobne akcje przeprowadzono również w Wierzbniku pow. Kolski oraz Izbicy Kujawskiej.  Rozbił też posterunki MO w: Lubrańcu pow. włocławski, Ślesinie, Kazimierzu Biskupim pow. koniński, Piotrkowie Kujawskim pow. radziejowski i  Izbicy Kujawskiej pow. kolski. W celu pozyskania funduszy dla organizacji oddział zdobył m .in.  7 tys. złotych w akcji na wagon pocztowy 7.01.1945 r.  na trasie Nieszawa- Sompolno, 3,5 tys. w czasie akcji na stacji kolejowej w Kramsku (16.01.1945 r. ), 13,6 tys. w Babiaku (15.02. 1945), 5,3 tys. w Sompolnie, 71 tys. na stacji w Mchowie.  Oddział dokonywał również akcji, dzięki którym przejmowano na poczet organizacji cukier, żywność i spirytus. Najczęściej na miejscu akcji dowódca oddziału zostawiał pokwitowanie z pieczątką i podpisem „Ogień”.

W dniu 10.01.1946 r. Wydział Walki z Bandytyzmem WUBP w Poznaniu wszczął agenturalne rozpracowanie oddziału „Ognia” pod kryptonimem „Nieszczęsny”. W okresie od 1 do 5 marca 1946 r. w celu ustalenia miejsca postoju oddziału „Ognia” zorganizowano 6 osobową grupę zwiadowczą wyposażoną w samochód pancerny,  w okresie od 5 do 20 marca 1946 r.  oddział tropiła grupa operacyjna WUBP, WBW Poznań (60 żołnierzy) i pluton Powiatowej Komendy MO w Kole, działania te nie przyniosły jednak żadnych efektów. W tym czasie do walki z oddziałami antykomunistycznymi na terenie Wielkopolski użyto oddziałów 4 DP WP.  W dniu 12 .04.1946 r. ujęto we wsi Płoszyna 6 członków oddziału i 2 jego współpracowników w tym dowódcę „Ognia”. Przewieziony do Poznania i tam przesłuchiwany przez funkcjonariusza WUBP Jana Heydaka. 24.04.1946 r. przewieziony do PUBP w Koninie. 25.04.1946 r. wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu.  Skazany 6 .05.1946 r.  przez Sąd Okręgowy w Kaliszu na sesji wyjazdowej w Koninie na karę śmierci. Przewodniczącym sądu był kpt./mjr Jan Ryczanowski. Wyrok wykonano 9.05.1946 r.  o godzinie 8.45. Protokół kary śmierci podpisali: wiceprokurator SO w Kaliszu Zdzisław Obuchowicz, lekarz dr Tomasz Kabata, naczelnik więzienia Józef Janicki, ksiądz T. Cieślak i dowódca plutonu egzekucyjnego Bernaciak.  

Ciało dziewiętnastoletniego Gabryela Fejcho najpierw zakopano w Lesie Wilków, ale staraniem jego matki w 1953 r. zostało ekshumowane i potajemnie pochowane na cmentarzu w Sompolnie w rodzinnym grobie Fejchów. Sześćdziesiąt sześć lat spoczywał w grobie bezimiennie. Staraniem historyk Alicji Paczoskiej-Hauke, autorki wystawy „Dla Ciebie Polsko i dla Twej chwały. Żołnierze Wyklęci Pomorza i Kujaw” oraz lokalnych środowisk patriotycznych i kombatanckich w czerwcu 2012 r. złożono płytę nagrobną poświęconą jemu na cmentarzu parafialnym w Sompolnie.

Rafał Sierchuła

Bibliografia

1. AIPN Po 05/254, Banda terrorystyczno-rabunkowa \"Konspiracyjne Wojsko Polskie\" d-ca Gabriel Fejcho ps. \"Bury-Ogień\"-Wschód Wielkopolski;
2. Falborski, Podziemie zbrojne w Wielkopolsce Wschodniej - lata 1945-1947, „Rocznik Wielkopolski Wschodniej” 1974, nr 2;
3. Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944-1956, opracowanie Biura „C” Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie 1964 [opublikowano - Lublin 1993], (tam nazwisko Fejchno);
4. Działalność Armii Podziemnej w Wielkopolsce Wschodniej w latach 1945-1950, oprac. T. Łypaczewski. Konin 1994;
5. Konspiracja antykomunistyczna i podziemie zbrojne w Wielkopolsce w latach 1945-1956, red. A. Łuczak, A. Pietrowicz, Poznań 2007;
6. S. Mujta, Monografia powiatu kolskiego. Przeszłość i teraźniejszość. Koło 2007;
7. Sierchuła Wielkopolski „Ogień”, „Niezależna Gazeta Polska” 2008, nr 2;
8. Czarnecki, Organizacje niepodległościowe działające na terenie Wielkopolski w latach 1945-1956. Przewodnik po dokumentach sądowo-więziennych. Poznań 2009;
9. Jasiak, Z dziejów Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Radomsko 2010;
10. Paczoska-Hauke, Antoni Fryszkowski „Ryś” (1924-1948). Żołnierz kujawskiego podziemia niepodległościowego, „Zeszyty historyczne WiN-u” 2010;
11. Gołdyn, Dzieje Sompolna. Tom I. Wiek XX. Sompolno 2011.