Głogowski Stefan

 „Józef”, dowódca grójeckiego podziemia

Stefan Głogowski urodził się 24 grudnia 1910 r. w Dortmundzie w rodzinie górniczej jako syn Walentego i Franciszki. W 1922 r. powrócił z rodzicami do kraju. W 1931 r. ukończył Liceum im. J. Słowackiego w Kowlu na Wołyniu (obecnie Ukraina). W ramach obowiązkowej służby wojskowej przeszedł roczne przeszkolenie w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Śremie. W 1934 r. w stopniu podporucznika ukończył Szkołę Podchorążych Artylerii w Toruniu.

Służył w 27 Pułku Artylerii Lekkiej 27 Dywizji Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim. Pełnił funkcję adiutanta dowódcy pułku i wykładał pomiar artyleryjski w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii. W 1937 r. został awansowany na porucznika i przeniesiony do Wesołej pod Warszawą do Dywizjonu Pomiarów Artylerii.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. dowodził plutonem topograficzno-ogniowym. Po rozbiciu oddziału przez Niemców, dołączył do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga, walczył z Niemcami w rejonie Łukowa, Parczewa, Kocka i Adamowa. 6 października 1939 r. SGO, będąca ostatnią jednostką wojskową walczącą z Niemcami w wojnie obronnej 1939 r., skapitulowała.

Po kapitulacji Stefan Głogowski przebywał w obozach przejściowych w Dęblinie, Radomiu i Jędrzejowie, z którego uciekł pod koniec października 1939 r. Od listopada pracował w Radomiu w dyrekcji zakładów kolejowych jako zastępca szefa biura personalnego i tłumacz. Na początku 1940 r. rozpoczął działalność konspiracyjną.

W czerwcu 1942 r. poszukiwany przez Gestapo uciekł z Radomia, trafił do Niemojewic (obecnie część Warki), tam mieszkał pod przybranym nazwiskiem Józef Malinowski i wstąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). Następnie przeniósł się do Grójca. Na przełomie 1942/43, po scaleniu NOW z AK został mianowany komendantem I Ośrodka AK Grójec i oficerem odpowiedzialnym za odbieranie zrzutów.

Od 1943 r. pracował w Powiatowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Grójcu, gdzie pełnił funkcję zastępcy kierownika. Rozkazem Komendy Głównej AK z 14 stycznia 1944 r. awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 11 listopada 1943 r. W nocy z 26 na 27 III 1944 r. uczestniczył w odbiciu więźniów z siedziby Gestapo przy ul. Mogielnickiej w Grójcu.

19 stycznia 1945 r. po rozwiązaniu AK Obwodu Grójec „Głuszec” Głogowski pozostał w konspiracji. Z obawy przed aresztowaniem wyjechał z żoną do Gdyni, skąd zamierzali uda się na emigrację, z nieznanych przyczyn pozostali jednak w kraju.

W marcu 1945 r. za namową byłych młodych żołnierzy grójeckiego Obwodu AK, po spotkaniu z Sokołowskim „Kosem”, Stanisławem Wiśniewskim „Morskim” i Pawłowskim „Jurem” zorganizował Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK) Grójec i został jego komendantem. Rozdzielił zadania, „Kos” zajął się wydawaniem i kolportażem prasy, „Morski” został szefem wywiadu, a „Jur” jego pomocnikiem. ROAK wydawał, raz albo dwa razy w tygodniu, pismo „Informator” (nakład 50 szt.).

ROAK gromadziło broń i amunicję. Główny magazyn znajdował się na Kępinie w gospodarstwie Stanisława Pietrzaka ps. „Stanisław”. Partyzanci stworzyli wywiad i umieścili agenturę w UB, fundusze na swoją działalność zdobywali np. sprzedając spirytus zdobyty w gorzelniach. 26 VI 1945 r. zdobyli 7 800 000 zł przewożonych z Narodowego Banku Polskiego do Grójca. Rozbrajali także posterunki MO. W maju 1945 r. za brutalne traktowanie więźniów zlikwidowano szefa UB w Warce Ryszarda Gołębiowskiego, w lipcu wykonano wyrok na szefie PUBP w Grójcu Ładysławie Inowolskim.

W czerwcu 1945 r. „Józef” uczestniczył w spotkaniu z byłym grójeckim wikariuszem i szefem tajnego Pogotowia Akcji Specjalnej Stronnictwa Narodowego Okręgu Warszawskiego ks. Bolesławem Stefańskim oraz „Emilem” (podającym się za wiceprezesa Zarządu Okręgowego SN), „Michałem”, „Florianem”i „Andrzejem”. Na spotkaniu zapadła decyzja o podporządkowaniu ROAK konspiracyjnemu Stronnictwu Narodowemu.

W nocy 21 listopada 1945 r. około stuosobowy oddział ROAK pod wodzą „Józefa” dokonał nieudanego ataku na siedzibę PUBP w Grójcu. Mimo zmasowanego ognia partyzantom nie udało się uwolnić więźniów, ranny został Leon Komorowski „Żbik”, który trafił do szpitala i został aresztowany przez UB. 25 stycznia 1946 r. rannego, strzeżonego przez uzbrojonych funkcjonariuszy „Żbika” uwolniono ze szpitala Przemienienia Pańskiego w Warszawie.

Wiosną 1946 r. w Grójcu, na skutek zeznań wydobytych przez UB od aresztowanych żołnierzy, rozpoczęły się zatrzymania. Głogowski ukrywał się w Warszawie pod nazwiskiem Stefan Madanowski. 23 maja 1946 r. został aresztowany w okolicach Politechniki Warszawskiej. Przeszedł bardzo ciężkie śledztwo. 5 grudnia 1947 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim 6 lutego 1948 r o godz. 21.00. Ciała nie wydano rodzinie, prawdopodobnie spoczywa na „Łączce”.

30 marca 1992 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie uniewinnił dowódcę grójeckiej partyzantki i uznał wyrok komunistycznego sądu za nieważny.

Tomasz Plaskota

Bibliografia

1. Świderski Henryk, Armia Krajowa w obwodzie Grójec \"Głuszec\", DWN, Łódź 1993.
2. Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939–1955. Słownik biograficzny, tom 1, red. Wojciech Jerzy Muszyński, Jolanta Mysiakowska-Muszyńska, Warszawa 2010.
3. https://ipn.gov.pl/pl/publikacje/ksiazki/12807,Lista-strat-dzialaczy-obozu-narodowego-w-latach-19391955-Slownik-biograficzny-to.html
4. Ryszard Pietras, Nie po białym! Nie po czarnym!, Neriton, Warszawa 2008.
5. http://www.neriton.apnet.pl/product_info.php?products_id=495HYPERLINK \"http://www.neriton.apnet.pl/product_info.php?products_id=495&language=pl\"&HYPERLINK \"http://www.neriton.apnet.pl/product_info.php?products_id=495&language=pl\"language=pl