Karliński Stanisław

Stanisław Karliński (1921–2015), „Kruk”, „Onufry”, „Burza”, „Miecz”, „Dąbrowa”; żołnierz Armii Krajowej, dowódca Oddziału Partyzanckiego „Burza”; uczestnik konspiracji antykomunistycznej, więzień okresu stalinowskiego

Urodził się 30 marca 1921 r. w Dąbrowie, gmina Ręczno, powiat piotrkowski, jako syn Józefa i Antoniny z domu Żak. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Ręcznie trafił do Szkoły Podoficerów Piechoty dla Małoletnich nr 2 w Śremie.

We wrześniu 1939 r. wziął udział ze swą jednostką w wojnie obronnej. W okolicach Lwowa dostał się do niewoli sowieckiej, z której udało mu się zbiec. Po powrocie w rodzinne strony, od października 1939 r. rozpoczął działalność konspiracyjną w Służbie Zwycięstwu Polski, którą kontynuował w strukturach Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. Od sierpnia 1941 r. tworzył Związek Odwetu w gminie Ręczno, pracując oficjalnie jako instruktor pszczelarstwa. Używał w tym czasie ps. „Kruk” i „Onufry”.

Ukończył konspiracyjne kursy podoficerskie, a w latach 1941–1943 kursy dywersyjne w Warszawie, organizowane przez Komendę Główną AK. Stworzył sprawnie działającą sieć konspiracyjną, obejmującą kilka ościennych gmin. Dowodził zespołem dywersyjnym, który likwidował zdrajców i konfidentów, zdobywał uzbrojenie, prowadził działania sabotażowe i szkolenia oraz odbierał zrzuty lotnicze. Działał w Kedywie Okręgu Łódź AK „Barka”, a następnie, od listopada 1943 r., dowodził Oddziałem Partyzanckim „Burza”, od którego przyjął kolejny pseudonim. Samodzielnie oraz wspólnie z innymi oddziałami partyzanckimi przeprowadził wiele udanych akcji przeciwko okupantowi niemieckiemu. Pomimo młodego wieku otoczony był szacunkiem, posłuchem i zaufaniem swych żołnierzy, którym imponował odwagą, przebiegłością i wybitnymi zdolnościami dowódczymi.

Pod koniec lipca 1944 r. „Burza” dołączył ze swym oddziałem do formującego się 25 Pułku Piechoty AK. W trakcie walk wsławił się zwłaszcza brawurowym kontratakiem w bitwie pod Stefanowem 26 września 1944 r. W uznaniu okazanego męstwa odznaczony został Orderem Virtuti Militari. Pod koniec wojny posiadał stopień kapitana.

Po wkroczeniu wojsk sowieckich odmówił na początku marca 1945 r. współpracy z NKWD. Od kwietnia do lipca, pod ps. „Miecz”, dowodził utworzonym przez siebie oddziałem partyzanckim Ruch Samoobrony Armii Krajowej i Narodu, ochraniając miejscową ludność. W tym czasie Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Piotrkowie Trybunalskim prowadził, przy pomocy licznej agentury, intensywne działania w celu jego ujęcia. 2 maja spalono mu dom w Łękach Królewskich pod Ręcznem i aresztowano rodzinę, w tym żonę z dwójką małych dzieci. W wyniku śmiałej akcji, 6 czerwca 1945 r., Karliński opanował obóz pracy, w którym przebywali jego najbliżsi i uwolnił wszystkie przetrzymywane tam osoby.

8 lipca 1945 r. dowodził bitwą, stoczoną z wojskami sowieckimi pod Majkowicami. Pomimo okrążenia przez przeważające oddziały frontowe nieprzyjaciela, przebił się po wielogodzinnej walce, zadając Sowietom duże straty.

Pod koniec lipca skierował do piotrkowskiego PUBP oświadczenie o zaprzestaniu działalności zbrojnej i przeniósł się na Ziemie Odzyskane. Zamieszkał w Trzciance pod fałszywym nazwiskiem Władysław Sobierajski, przyjmując ps. „Dąbrowa”. Razem z grupą akowców, na czele z byłym dowódcą 25 Pułku Piechoty AK, mjr. Rudolfem Majewskim „Leśniakiem”, zawiązał Związek Byłych Partyzantów „Warta”. Awansował do stopnia majora.

11 listopada 1946 r., na skutek zdrady jednego z podkomendnych, został aresztowany i po kilku miesiącach brutalnego śledztwa skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Poznaniu na karę śmierci. W wyniku amnestii wyrok zmieniono na 15 lat więzienia. Przez 10 lat więziony był we Wronkach i Sieradzu, gdzie również był poddany rozpracowaniu. Na wolność wyszedł 11 listopada 1956 r.

Po powrocie w rodzinne strony zajął się działalnością w spółdzielni Samopomoc Chłopska w Ręcznie, której został prezesem. Przez cały czas był inwigilowany przez bezpiekę. W maju 1957 r. rozpoczęto sprawę ewidencyjno-obserwacyjną o kryptonimie „Burza”. Do obserwacji wykorzystano liczną agenturę.

W rocznicę bitwy pod Stefanowem, nocą 26 września 1967 r., podpalono jego dom, z którego udało się uratować całą rodzinę. W następnym roku Karliński został zmuszony do opuszczenia Ręczna i zamieszkania w Warszawie, a następnie w Czapielsku koło Gdańska. Jego gospodarstwo stało się swoistym azylem dla byłych akowców, którzy bardzo chętnie się tam spotykali. W końcu 1980 r. Karliński skorzystał z zaproszenia kolegów kombatantów i wyjechał do Kanady. Zamieszkał w Toronto, gdzie włączył się do pracy społeczno-politycznej i niepodległościowej w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów oraz w Kongresie Polonii Kanadyjskiej, gdzie pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Spraw Polskich Weteranów.

W połowie lat 90. powrócił na stałe do Polski i zajął się działalnością kombatancką jako przewodniczący Zarządu Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Piotrkowie Trybunalskim. Zmienił nazwisko na dwuczłonowe. W 1999 r. był współtwórcą i pierwszym przewodniczącym Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Staroście Powiatu Piotrkowskiego.

Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2007 r. Prezydent RP Lech Kaczyński mianował go generałem brygady.

Stanisław Burza-Karliński zmarł 12 kwietnia 2015 r. i został pochowany z honorami wojskowymi na cmentarzu parafialnym w Ręcznie.

W uznaniu swych zasług otrzymał liczne odznaczenia: Order Virtuti Militari (V klasy), Krzyż Walecznych (dwukrotnie), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Kampanii Wrześniowej, Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska Polskiego i inne. Honorowy Obywatel Piotrkowa Trybunalskiego, Honorowy Obywatel Żarnowa, Zasłużony dla Powiatu Piotrkowskiego, Zasłużony dla Powiatu Opoczyńskiego.

Paweł Wąs

Bibliografia:

1. „KurieR Kultura i Rzeczywistość”, nr 3/4  (139/140), marzec-kwiecień 2014.