Kasznica Stanisław

(1908-1948) ps. Służa, Stanisław, Stanisław, Wąsal, Bolesławski, Wąsal, Wąsowski, Przepona, Maszkowski, Stanisław Piotrowski, oficer rez. WP.

Urodzony 25.VII.1908 r. we Lwowie, syn Stanisława, prawnika i Amelii z d. Malewskiej. W 1920 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Marcinkowskiego w Poznaniu, zdając tam maturę w 1926 r. Następnie podjął studia na Wydziale Prawno - Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Dyplom i tytuł magistra prawa otrzymał w 1933 r. Był członkiem Korporacji Akademickiej Helionia, Bratniej Pomocy i Obozu Wielkiej Polski. W 1934 r. rozpoczął działalność w Obozie Narodowo-Radykalnym. Służbę wojskową odbył w Szkole Pchor. Art. Rez. we Włodzimierzu Wołyńskim i 7 Wielkopolskim Dywizjonie Art. Konnej w Poznaniu.  Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. w stopniu ppor. rez. jako dowódca I plut. 2 baterii 7 dywizjonie artylerii konnej.

W konspiracji należał do Grupy \"Szańca\" wywodzącej się ze struktur przedwojennego ONR - ABC. Był członkiem Komisariatu Cywilnego. Po utworzeniu Narodowych Sił Zbrojnych był w strukturach Słuzby Cywilnej Narodu szefem Administracji Ogólnej. Od jesieni 1943 r. był członkiem Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej i Dowództwa NSZ, od lipca 1944 r. był szefem I oddz. KG NSZ (części NSZ nie scalonej z AK), we wrześniu 1944 r. mianowany komendantem Okręgu VIII (Częstochowa) NSZ. Funkcję tą pełnił do stycznia 1945 r. Był członkiem Rady Politycznej NSZ, Komitetu Wykonawczego Organizacji Polskiej (OP) i Komitetu Politycznego OP. Od I 1945 do VIII 1945 r. był komendantem Inspektoratu Zachód NSZ, w skład którego wchodził Okręg Poznań NSZ. W tym czasie współpracował z zastępcą komendanta Obszaru Zachód \"Nie\". W II 1945 r. przybył do Poznania. Na terenie Poznania utworzył organizację wojskową \"Armia Polska\" oraz strukturę organizacyjną Pokolenia Polski Niepodleglej. Tam korzystał z kilku lokali konspiracyjnych, m.in.: na ul. Grottgera 2 m. 3, Asnyka 1 m.3 oraz w Krosinku k. Mosiny. W sierpniu 1945 r. wszedł w skład Rady Inspektorów. W tym miesiącu zostaje p.o. komendanta NSZ. Od VI 1945 r.  był szefem wywiadu OP. Członkowie aparatu bezpieczeństwa  kilkakrotnie  próbowali go aresztować. Rozkaz zatrzymania podpisał kpt. Roman Wysocki. Aresztowany 15.II.1947 r. w Zakopanem przez funkcjonariuszy departamentu III MBP. Torturowany w śledztwie, sądzony w dniach od 11.II. do 2.III. 1948 r. przez WSR w Warszawie i skazany na karę śmierci. Stracony 12.V. w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

Jego szczątki zostały odnalezione w 2012 r. podczas prac wykopaliskowych na terenie Kwatery na Łączce, przez badaczy Instytutu Pamięci Narodowej działających pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka, a następnie zidentyfikowane przez specjalistów z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie w ramach programu Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów. Poinformowano o tym 20 lutego 2013. 27 września 2015 r. ppłk Stanisław Kasznica został uroczyście pochowany w Panteonie-Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych-Niezłomnych na Łączce na Powązkach Wojskowych w Warszawie. W 2016 r. został pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika WP.

Ożeniony z Reginą z d. Niedźwiałowską. Dzieci: Zofia.

Odznaczenia: Krzyż Walecznych dwukrotnie, Krzyż Virtuti Militari 5 kl., Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego, Krzyż Wielki OOP (pośmiertnie).

Rafał Sierchuła

KASZNICA STANISŁAW JÓZEF BRONISŁAW – „Maszkowski”, „Przepona”, „Służa”, „Stanisław Wąsacz”, \"Wąsowski” (ur. 25 VII 1908 we Lwowie, stracony 12 V 1948 w więzieniu na Mokotowie w Warszawie) – adwokat, por. rez. WP/ppłk NSZ, ostatni dowódca NSZ.

IV 1934 związał się z Obozem Narodowo-Radykalnym (ONR-ABC), działając w jego tajnej (wewnętrznej) strukturze (Organizacji Polskiej). Po ukończeniu aplikacji został adwokatem.

W wojnie 1939 wziął udział w stopniu ppor. rez. jako dowódca I plut. 2 baterii 7 DAK, w toku walk został awansowany do stopnia por.mW konspiracji od X 1939 w tzw. Grupie „Szańca”, wywodzącej się z ONR-ABC, działał w Komisariacie Cywilnym jako szef Administracji Ogólnej. Po utworzeniu NSZ został szefem Administracji Ogólnej Służby Cywilnej Narodu. W VII 1943 wszedł w skład prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej (TNRP), kierując wydziałem Służby Cywilnej.

Po podpisaniu umowy scaleniowej NSZ i AK (III 1944) pozostał w części niescalonej NSZ. Wszedł w skład tzw. Rady Politycznej NSZ, Komitetu Wykonawczego Organizacji Polskiej (OP) i Komitetu Politycznego OP. Od VII 1944 objął funkcję szefa I oddziału KG NSZ (ONR), następnie od IX 1944 był komendantem Okręgu VIII (Częstochowa).

Brał udział w Powstaniu Warszawskim na Ochocie jako dowódca ok. 30-osobowej grupy żołnierzy NSZ. W IV 1945 został komendantem Okręgu II (poznańskiego) i inspektorem Obszaru Zachodniego Dowództwa NSZ.

Równolegle związał się z konspiracją poakowską – III 1945 został zastępcą komendanta Obszaru Zachodniego „Nie”, od IV tr. był p.o. komendanta tego Obszaru. W jego ramach utworzył trzy nowe organizacje konspiracyjne: Armię Polską (która miała charakter wywiadowczy), Pokolenie Polski Niepodległej (działającą w środowiskach akademickich Poznania i Gdańska) i Legię Akademicką (na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu). Sprawował nad nimi ogólny nadzór z ramienia OP.

Od VII 1945 był szefem tzw. Rady Inspektorów przy Dowództwie NSZ. Po wyjeździe z kraju dowódcy NSZ, gen. Z. Broniewskiego pseud. „Bogucki” (VIII 1945), został p.o. dowódcy NSZ, w stopniu podpułkownika.

Cały czas działał równolegle w strukturach OP. Od VI 1946 – po wyjeździe z kraju prof. Bolesława Sobocińskiego pseud. „Bum” został szefem wywiadu tej organizacji, a od końca tr. był kierownikiem Komitetu Politycznego OP. Był zwolennikiem koncepcji powołania tzw. Grup Narodowych w strukturach konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego, złożonych z ukrywających się jeszcze działaczy ONR. Wg niepotwierdzonych informacji, na przełomie 1945/1946 miał dokonać formalnego podporządkowania Komendzie Głównej NZW resztek struktur organizacyjnych NSZ.

Został aresztowany przez funkcjonariuszy UB w Zakopanem 15 II 1947. Wyrokiem WSR w Warszawie skazano go na karę śmierci. Wyrok został wykonany w więzieniu na Mokotowie 12 V 1948 przez st. sierż. Piotra Śmietańskiego, dowódcę plutonu egzekucyjnego.

Był odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie za wojnę obronną 1939), Srebrnym Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego (XII 1944). W 1939 został przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Virtuti Militari V kl.

Leszek Żebrowski