Kłosowski Michał

Michał Kłosowski vel Stanisław Michałowicz ps. „Jan”, „Rola”, „Ziemowit”

Urodził się 20 września 1895 r. w Uniowie w powiecie Przemyślany w rodzinie rolniczej. Miał troje rodzeństwa: starszego brata Jana oraz młodszych: siostrę Katarzynę i brata Andrzeja. Po przedwczesnej śmierci rodziców rodzeństwo zostało rozdzielone i wychowywane przez obcych ludzi. M. Kłosowski w 1908 r. ukończył szkołę powszechną, następnie uczył się w gimnazjum filologicznym w Złoczowie. Już jako uczeń związał się z ruchem narodowym.

W czasie I wojny światowej, 15 marca 1915 r., powołano go do armii austriackiej, po przeszkoleniu skierowano na front włoski. W drugiej połowie 1915 r. został ranny, w czasie rekonwalescencji zdał egzamin maturalny w gimnazjum matematyczno–przyrodniczym w Białej, następnie powrócił do armii austriackiej.

Po zakończeniu wojny podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, jednak już 12 listopada 1918 r. zgłosił się na ochotnika do wojska polskiego i wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej. Wcielono go do 5 Pułku Piechoty Legionów. W czasie wojny został ranny i dostał się do niewoli ukraińskiej, skąd 16 maja 1919 r. udało mu się zbiec. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, ranny 27 kwietnia 1920 r.; następnie został mianowany dowódcą kompanii. Za udział w wojnie otrzymał awans na porucznika oraz w 1922 r. Krzyż Walecznych.

Po wojnie pozostał w służbie wojskowej, przeszedł przeszkolenie w Szkole Podchorążych w Warszawie (30 stycznia–kwiecień 1922), następnie został przeniesiony do 6 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie (4 listopada 1922), potem do 10 Pułku Piechoty Legionów w Łowiczu. Stopień kapitana uzyskał 2 kwietnia 1924 r. W dniach 14 listopada–19 grudnia 1925 r. odbył kurs w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu. Do wybuchu II wojny światowej służył w 9 Pułku Piechoty Legionów w Zamościu.

We wrześniu 1939 r., według relacji bratanka, miał przebywać na terenie województwa lubelskiego. Inne źródła podają, że walczył w szeregach macierzystej jednostki – 3 Dywizji Piechoty Legionów, która stanowiła część armii Prusy. Po zakończeniu wojny obronnej zamieszkał wraz z rodziną w Szastarce koło Kraśnika, gdzie prowadził wiejską restaurację. Następnie zdecydował się na wejście do konspiracji. Przystąpił do Narodowej Organizacji Wojskowej – organizacji wojskowej Stronnictwa Narodowego. W dokumentach NOW jego pseudonim „Rola” pojawia się po raz pierwszy 1 września 1942 r. Tego dnia został awansowany do stopnia majora. Pełnił funkcję zastępcy Komendanta Okręgu Lubelskiego NOW, następnie jesienią 1942 r., kiedy wskutek akcji scaleniowej doszło do rozłamu w NOW, Kłosowski pozostał w jej szeregach, a więc w tej części podziemia narodowego, która na Lubelszczyźnie nie scaliła się z AK i posługiwała się nazwą Armia Narodowa. 25 listopada 1942 r. mianowano go Komendantem Okręgu Lublin NOW–AN.

Na przełomie kwietnia i maja 1943 r. rozpoczęto proces tworzenia Narodowych Sił Zbrojnych na Lubelszczyźnie, Kłosowski został wtedy zastępcą Komendanta Okręgu III nowej organizacji. W Komendzie reprezentował NOW, a Zygmunt Broniewski ps. „Bogucki” – Komendant Okręgu, był przedstawicielem Związku Jaszczurczego. W czasie kompletowania obsady personalnej Komendy Okręgu doszło do nieporozumień pomiędzy nimi. Ponowny kryzys nastąpił wiosną 1944 r., kiedy Kłosowski, wbrew opiniom oficerów wywodzących się z ZJ, opowiedział się za scaleniem z AK. Po rezygnacji Broniewskiego ze stanowiska Komendanta Okręgu III NSZ, 14 czerwca 1944 r., jego obowiązki przejął Kłosowski. Pozostał na tym stanowisku do lipca tego roku, kiedy Komendantem mianowano ppłk. Stefana Tomkowa ps. „Tuwar”, a Kłosowskiego uczyniono jego zastępcą. W praktyce to Kłosowski kierował Okręgiem, prowadził odprawy Komendy Okręgu i Komend Powiatowych, wydawał rozkazy personalne oraz zarządzenia techniczno–porządkowe. W obliczu wkroczenia na Lubelszczyznę wojsk sowieckich władze Narodowych Sił Zbrojnych podjęły decyzję o rozwiązaniu oddziałów partyzanckich. Kłosowski nakazywał, aby każda komenda powiatowa powołała 2–3 lotne oddziały dywersyjne i patrol żandarmerii. W związku z sytuacją, spowodowaną okupacją sowiecką […] – pisał w rozkazie – należy pogłębić do maksimum konspirację.

Na przełomie 1944 i 1945 r. został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. W czasie śledztwa odmówił odpowiedzi na zadawane pytania, podał fałszywe nazwisko: Stanisław Michałowicz oraz fałszywą datę urodzenia. Wojskowy Sąd Okręgowy w Lublinie 28 kwietnia 1945 r., którego posiedzenie odbywało się w celi więzienia na Zamku Lubelskim, na podstawie art. 1 dekretu o ochronie państwa, skazał go na karę śmierci. Dwa dni później wyrok został zmieniony na 10 lat więzienia. Kłosowskiego przewieziono do więzienia we Wronkach, na mocy amnestii z 1947 r. wyrok zmniejszono o połowę. Po wyjściu na wolność 30 kwietnia 1950 r. razem z żoną i córką zamieszkał w Słupsku. Pracował jako rachmistrz betoniarni oraz jako nauczyciel łaciny i greki w Diecezjalnym Seminarium Duchownym w Słupsku.

UB aresztował go ponownie 27 maja 1952 r. Zatrzymano też jego córkę Wandę. Została zrzucona ze schodów i wleczona po nich z drugiego piętra, wskutek czego doznała szoku nerwowego, który przerodził się w chorobę psychiczną. Zmarła w 1955 r.

Kłosowski 8 maja 1953 r. stanął przed Sądem Wojewódzkim w Lublinie. Został oskarżony z art. 1 dekretu z 31 sierpnia 1944 r., tzw. dekretu sierpniowego. Zarzucono mu współpracę z Niemcami w czasie wojny oraz udział w mordowaniu członków Polskiej Partii Robotniczej i Armii Ludowej. Po raz drugi skazano go na karę śmierci. Sąd Najwyższy zamienił ten wyrok na karę dożywotniego więzienia. Opuścił je 29 października 1956 r., zwolniony ze względu na zły stan zdrowia. Uniewinniono go 4 października 1957 r. Powrócił do pracy w Seminarium Duchownym, uczył też języka niemieckiego i łaciny. Dopiero 29 października 1964 r. ujawnił swoje prawdziwe nazwisko i zdecydował się na powrót do prawdziwego – Michał Kłosowski.

Zmarł 25 maja 1980 r. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Słupsku.

Ewa Rzeczkowska

Bibliografia:

1. Zaborski, Mjr Michał Kłosowski (ps. „Jan”, „Rola”, „Ziemowit”) Komendant Okręgu Lubelskiego Narodowych Sił Zbrojnych, Lublin 1993.