Pilecki Witold

(1901-1948), „Witold”, „Tomek”, „Romek”; nazwiska konspiracyjne: Tomasz Serafiński, Leon Bryjak, Jan Uznański, Roman Jezierski, Witold Smoliński, kryptonim T-IV; harcerz, rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej, dobrowolny więzień KL Auschwitz, autor raportów o Holocauście, uczestnik powstania warszawskiego, więzień polityczny okresu stalinowskiego, ofiara mordu sądowego. Przykład niezłomności charakteru i umiłowania Ojczyzny.

Starałem się tak żyć, abym w godzinie śmierci mógł się raczej cieszyć, niż lękać; Oświęcim to była igraszka

Urodził się 13 maja 1901 r. w Ołońcu w Karelii na północy Rosji, jako syn Juliana i Ludwiki z domu Osiecimskiej. Jego dziadek, Józef, był zesłany na Syberię za udział w powstaniu styczniowym. Carskie represje i konfiskaty dotknęły całą rodzinę, zamieszkującą Nowogródczyznę. Po ukończeniu studiów w Instytucie Leśnym w Petersburgu, Julian Pilecki przyjął posadę leśnika w Karelii, gdzie poznał i poślubił Ludwikę Osiecimską. Witold był jednym z pięciorga ich dzieci.

W 1910 r. Ludwika, chcąc zapobiec rusyfikacji dzieci, wyjechała wraz z nimi do Wilna. Witold rozpoczął naukę w szkole handlowej, oraz, w wieku 12 lat, został członkiem konspiracyjnego skautingu. Wybuch wojny światowej zastał rodzinę Pileckich na wakacjach w Druskiennikach, skąd przedostali się do Hawryłkowa, gdzie zamieszkiwała matka Ludwiki. Witold, uczęszczając do szkoły w Orle, założył pierwszy zastęp harcerski. 

Do Wilna powrócił jesienią 1918 r., rozpoczynając naukę w Gimnazjum im. Joachima Lelewela i wstępując do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. 20 grudnia 1918 r. zaciągnął się wraz z grupą harcerzy do organizowanych przez gen. Władysława Wejtko oddziałów Samoobrony Wileńskiej. Kolejno uczestniczył w walkach z oddziałami komunistycznymi, a następnie z nacierającą armią bolszewicką, dowodząc obroną barykady w Ostrej Bramie. Zmuszony do opuszczenia miasta, przyłączył się do oddziału kawalerii dowodzonego przez braci Władysława i Jerzego Dąmbrowskich, w szeregach którego walczył do jesieni 1919 r. Po zdemobilizowaniu założył 8 Wileńską Drużynę Harcerską. Wobec zagrożenia ze Wschodu, ponownie wstąpił na ochotnika do wojska; walczył w wojnie polsko-bolszewickiej oraz brał udział w wyprawie gen. Lucjana Żeligowskiego, mającej na celu opanowanie Wilna.

Zwolniony z wojska w styczniu 1921 r., podjął studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, które musiał przerwać z powodu trudnej sytuacji rodzinnej (choroba ojca) i braku środków na kształcenie. Podjął pracę zarobkową. W latach 1922-1924 studiował zaocznie na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Odbył kurs w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, po którym otrzymał w 1926 r. promocję na stopień podporucznika rezerwy. W tym samym roku zaczął gospodarować na części majątku rodzinnego Sukurcze koło Lidy, udzielając się społecznie. W 1929 r. poznał Marię Ostrowską, nauczycielkę szkoły powszechnej ze wsi Krupa, którą  poślubił dwa lata później. Wkrótce na świat przyszły ich dzieci Andrzej i Zofia.

We wrześniu 1939 r. Pilecki walczył w szeregach 19 Dywizji Piechoty, wchodzącej w skład Armii Prusy. Podczas ciężkich walk z niemieckim XVI Korpusem Pancernym pod Wolborzem jego szwadron ułanów lidzkich został rozbity. Po przeprawieniu się przez Wisłę dołączył do 41 Dywizji Piechoty Rezerwy, która została rozbita 22 września. Do połowy października Pilecki walczył ze swymi ułanami jako oddział partyzancki, następnie powrócił do Warszawy. W listopadzie 1939 r. wraz z mjr. Janem Włodarkiewiczem współtworzył wojskową organizację konspiracyjną Tajna Armia Polska, w której został szefem sztabu oraz inspektorem pionu organizacyjnego.

Na skutek aresztowań członków TAP oraz licznych doniesień na temat obozu koncentracyjnego w Auschwitz, Pilecki dobrowolnie zgłosił się do działań wywiadowczych w obozie i po uzgodnieniu z kierownictwem Związku Walki Zbrojnej w dniu 19 września 1940 r. oddał się w niemieckie ręce podczas łapanki na Żoliborzu. W nocy z 21 na 22 września trafił tzw. drugim transportem warszawskim do KL Auschwitz jako Tomasz Serafiński – numer obozowy 4859. Po pewnym czasie przystąpił do organizowania konspiracji obozowej, tworząc Tajną Organizację Wojskową, przemianowaną z czasem na Związek Organizacji Wojskowych. Jego meldunki z obozu, tzw. Raporty Pileckiego trafiały za pośrednictwem Armii Krajowej na Zachód. Awansowany przez gen. Stefana Roweckiego „Grota” w dniu 11 listopada 1941 r. do stopnia porucznika.

Z uwagi na nasilające się aresztowania oraz przerzucanie „starych” więźniów do obozów na terenie Rzeszy, w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 r., Pilecki wraz z dwoma współwięźniami – Janem Redzejem i Edwardem Ciesielskim, podjął udaną ucieczkę z obozu. Używał w tym czasie nazwisk Leon Bryjak i Jan Uznański oraz ps. „Romek”. Po powrocie do Warszawy działał w Kedywie Komendy Głównej AK pod nazwiskiem Roman Jezierski. Rozkazem z 19 lutego 1944 r. awansowany do stopnia rotmistrza kawalerii. Po kolejnej zmianie tożsamości, jako Witold Smoliński, skierowany został do prac organizacyjnych w nowo tworzonej wojskowej organizacji podziemnej „Nie” (Niepodległość), której celem miało być kontynuowanie walki po wkroczeniu wojsk sowieckich.

Po wybuchu powstania warszawskiego, Witold walczył w nim początkowo jako szeregowy, w kompanii „Warszawianka”. Po pewnym czasie ujawnił swój stopień, obejmując dowództwo jednego z oddziałów Zgrupowania „Chrobry II”. Broniony przez niego budynek dawnej redakcji dziennika „Rzeczpospolita” zyskał miano Reduty Witolda. Po kapitulacji powstania trafił do niewoli, przebywając w obozach w Lamsdorf i Murnau do wyzwolenia przez wojska alianckie. Wkrótce dołączył do II Korpusu Polskiego we Włoszech.

Po otrzymaniu zgody gen. Władysława Andersa, na początku grudnia 1945 r., jako Roman Jezierski powrócił do Polski, gdzie zaczął organizować siatkę współpracowników. W podróży towarzyszyli mu Maria Szelągowska i Bolesław Niewiarowski. Zadaniem organizacji było przekazywanie na Zachód meldunków o sytuacji w kraju pod okupacją sowiecką. Pomimo otrzymanego w czerwcu 1946 r. rozkazu od gen. Andersa, nakazującego wyjazd na Zachód, pozostał w Polsce.

Aresztowanie Pileckiego przez ubeków nastąpiło 8 maja 1947 r. Na krótko osadzony został w gmachu przy ul. Koszykowej, a następnie przekazany do dyspozycji Wydziału Śledczego w X pawilonie więzienia mokotowskiego. W trakcie brutalnego śledztwa, nadzorowanego przez najwyższych rangą funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, wymuszano na nim zeznania. Podczas widzenia z żoną miał oznajmić, że „Oświęcim to była igraszka”. Oficjalnie śledztwo zakończyło się w grudniu 1947 r., akt oskarżenia zawierający szereg zarzutów sporządzono w lutym 1948 r.

Proces grupy Pileckiego odbył się w dniach 3-15 marca 1948 r. Oprócz niego sądzeni byli: Maria Szelągowska, Tadeusz Płużański, Ryszard Jarmontt-Krzywicki, Maksymilian Kaucki, Jerzy Nowakowski, Witold Różycki, Makary Sieradzki. Wyrok ogłoszono w samo południe 15 marca: na karę śmierci skazano Pileckiego, Szelągowską oraz Płużańskiego. Sieradzki został skazany na dożywocie, pozostali na kary wieloletniego więzienia. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski w stosunku do Witolda Pileckiego, zamieniając Marii Szelągowskiej i Tadeuszowi Płużańskiemu karę śmierci na dożywotnie więzienie.

Egzekucja poprzez strzał w tył głowy odbyła się 25 maja 1948 r. o godz. 21.30 w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Wykonawcą wyroku był st. sierż. Piotr Śmietański, zwany „katem z Mokotowa”. Ciała nie wydano rodzinie, lecz pogrzebano najprawdopodobniej na tzw. „Łączce” cmentarza powązkowskiego.

Dopiero we wrześniu 1990 r. Sąd Najwyższy unieważnił wyrok stalinowskiego sądu, dotyczący rotmistrza Pileckiego i jego towarzyszy. W 1995 r. Witold Pilecki został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, zaś w lipcu 2006 r., w uznaniu licznych zasług, Prezydent RP Lech Kaczyński przyznał mu Order Orła Białego. Dnia 5 września 2013 r. mianowany pośmiertnie na stopień pułkownika. Witold Pilecki jest patronem wielu szkół, drużyn harcerskich. Jego nazwę noszą liczne ulice, skwery, place, ronda. Swym życiem, które podporządkowane było dobru Polski, w pełni zasłużył na pamięć potomnych.

Paweł Wąs

zobacz też: Józef Badecki; Eugeniusz Chimczak; Kazimierz Drohomirecki; Jan HryckowianKazimierz Jezierski; Jerzy Kaskiewicz; Marian Krawczyński; Ryszard Mońko; Henryk Podlaski; Roman Romkowski; Piotr Śmietański; Rubin Szwajg - Schweig; Ludwik Serkowski; Jacek Różański