Szczurek Gerhard

(1912-1946), „Erg”, „Ryś”; współorganizator i komendant Okręgu Śląskiego Konspiracyjnego Wojska Polskiego, major.

Urodził się 1 marca 1912 r. w Goduli koło Katowic, jako syn Franciszka i Marii z domu Bogockiej. Ukończył gimnazjum i cztery semestry Szkoły Budowy Maszyn. W latach 1932-1937 służył w jednostce żandarmerii w Lublinie. Od 1937 r. do wybuchu wojny pracował jako technik w kopalni „Paweł” w Rudzie Śląskiej-Chebziu i kontynuował naukę.

Uczestniczył w wojnie obronnej 1939 r. Od listopada, po ucieczce z niewoli niemieckiej, przebywał w okolicach Radomia i Kielc, gdzie zaczął działać w konspiracji. W 1942 r. wstąpił do Armii Krajowej, gdzie początkowo dowodził plutonem, a po awansie na kapitana objął dowództwo nad kompanią, następnie batalionem. Pod koniec 1944 r. przebywał w Krakowie, Bochni i Myślenicach. Dostał się do niewoli niemieckiej i był przetrzymywany w obozie w Wałbrzychu, z którego udało mu się zbiec. W maju 1945 r. powrócił do Goduli i ponownie podjął pracę w kopalni „Paweł”.

W czerwcu 1945 r. wraz z ppłk. Pawłem Stopą „Dębem” i kpr. Stefanem Guertlerem „Stefanem” przystąpił w Rudzie Śląskiej do tworzenia organizacji konspiracyjnej, skupiającej głównie byłych żołnierzy AK. Za pośrednictwem Guertlera nawiązał kontakt z kpt. Stanisławem Sojczyńskim „Warszycem”. Podczas spotkania, do którego doszło w październiku 1945 r., „Erg” otrzymał od Sojczyńskiego rozkazy oraz prasę organizacyjną.

Na początku listopada wraz ze Stopą i Guertlerem przystąpił do tworzenia struktur Okręgu Śląskiego Konspiracyjnego Wojska Polskiego, którego został komendantem. Zgodnie z założeniami komendzie wojewódzkiej miało podlegać kilka komend powiatowych, m.in. w Bytomiu, Cieszynie, Gliwicach, Katowicach, Pszczynie, Rybniku, wraz z oddziałami dywersyjnymi. Szerszą działalność rozwinęły komendy: „Leśniczówka” (Rybnik, częściowo Pszczyna), „Wędrowiec” (Cieszyn, częściowo Pszczyna), „Kuźnia” (Gliwice), „Klimczok” (Katowice). Siatka konspiracyjna w szczytowym okresie rozwoju liczyła kilkaset osób. Szczurek nadzorował sprawy organizacyjne oraz działalność Kierownictwa Walki z Bezprawiem, zajmował się również finansami, szkoleniami i sądownictwem wewnątrz organizacji. Podlegał bezpośrednio Sojczyńskiemu, od którego odbierał rozkazy za pośrednictwem łączników.

Na początku marca 1946 r. brał udział w odprawie dowództwa w Częstochowie, z udziałem „Warszyca”, podczas której omawiano sprawy organizacyjne oraz metody prowadzenia akcji propagandowych. W kwietniu oraz maju wizytował komendy powiatu.

W nocy z 4 na 5 maja 1946 r. w Osinach pod Żorami „Erg” wymknął się obławie zorganizowanej przez grupę operacyjną Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW), jednak zatrzymana została jego żona Anna Sławińska. Od tego czasu ukrywał się w Gliwicach.

6 czerwca 1946 r. Szczurek został aresztowany w Goduli na podstawie danych przekazanych bezpiece przez informatora ps. „Jan”. Śledztwo prowadzone było przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Katowicach. Jego szef płk Józef Kratko zaproponował Szczurkowi dekonspirację Okręgu Śląskiego KWP i zdanie broni w zamian za zaniechanie represji. „Erg” wystosował do żołnierzy rozkaz ujawnienia podległych struktur, w wyniku czego do początków lipca Okręg Śląski KWP został rozbity. Wbrew ustaleniom większość żołnierzy została aresztowana i stanęła przed sądem.

Akt oskarżenia przeciwko członkom dowództwa Okręgu Śląskiego KWP sporządzono 2 września. 15 października rozpoczął się proces pokazowy, który odbywał się w katowickim kinie „Zorza” w obecności kilkuset osób. Na ławie oskarżonych zasiadło 21 żołnierzy KWP. Szczurek oskarżony został o „kierowanie organizacją mającą na celu obalenie demokratycznego ustroju państwa”. 17 października 1946 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Katowicach skazał „Erga” na karę śmierci. Naczelny Sąd Wojskowy utrzymał wyrok w mocy, a Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok został wykonany 28 grudnia 1946 r. w więzieniu w Katowicach przy ul. Mikołowskiej.

Komendant Okręgu Śląskiego KWP został pochowany na cmentarzu w Katowicach-Panewnikach.

Paweł Wąs

Bibliografia:

1. Kurpierz, Gerhard Szczurek (1912-1946) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956…, T. 3, s. 530-532.