Walicki Wacław

(1903-1949), „Druh Michał”, „Michał”, „Paweł”, „Poręba”, „Tessaro”, „111”; nazwiska konspiracyjne: Wacław Lurdecki, Wacław Pogorzelski; nauczyciel, harcmistrz Związku Harcerstwa Polskiego, oficer Komendy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej

Urodził się 11 października 1903 r. w Mińsku Mazowieckim, jako syn Adolfa i Anieli z domu Matusewicz. Z wykształcenia był nauczycielem. W Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), a następnie Armii Krajowej (AK) został oficerem wywiadu Dzielnicy „D” konspiracyjnego Garnizonu Miasta Wilna. Był jednym z najbliższych współpracowników komendanta Dzielnicy kpt. Józefa Grzesiaka „Czarnego”. Od 1944 r. pełnił funkcję oficera informacyjnego sztabu Inspektoratu „A” Okręgu Wilno AK. Przed operacją „Ostra Brama” został oficerem informacyjnym zgrupowania partyzanckiego mjr. Antoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”.

7 lipca 1944 r. Walicki stał na czele delegacji oficerów sztabowych zgrupowania, która udała się na rozmowy z oficerami sowieckimi, po wkroczeniu Armii Czerwonej na Wileńszczyznę. Został wówczas aresztowany i do maja 1945 r. był więziony w wileńskim więzieniu na Łukiszkach.

Po zwolnieniu i ewakuacji do Polski został od października 1945 r. adiutantem mjr. Antoniego Olechnowicza w odtwarzanym, eksterytorialnym Okręgu Wileńskim AK. W sierpniu 1946 r. objął również funkcję zastępcy komendanta okręgu. Brał udział w odprawach ścisłego sztabu, zorganizował własną siatkę konspiracyjną, obejmującą ok. 40 żołnierzy wileńskiej AK zamieszkałych we Wrocławiu, Łodzi, Poznaniu, Tuszynie, Katowicach i okolicach Szczecina. Kierował również grupą konspiracyjną młodzieży wileńskiej, zamieszkałej w Łodzi, Gdańsku i Wrocławiu. Finansował jej działalność i brał udział w zlotach młodzieżowych, biwakach, na których prowadził działania propagandowe. Używał ps. „111”, „Druh Michał”, „Tessaro”.

W styczniu 1948 r. osiedlił się w Szczawnie Zdroju koło Wałbrzycha. Ze względu na pogarszający się stan zdrowia stopniowo rezygnował z aktywnej pracy konspiracyjnej.

Walicki został aresztowany wraz z żoną w Szczawnie Zdroju 23 czerwca 1948 r., w ramach ogólnopolskiej akcji o kryptonimie „X”, wymierzonej w członków Okręgu Wileńskiego AK. Był pierwszym oficerem wysokiego szczebla z Komendy Okręgu zatrzymanym przez Urząd Bezpieczeństwa (UB). Przewieziono go do siedziby Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) w Warszawie i poddano intensywnemu śledztwu. 13 lipca został osadzony w X pawilonie więzienia mokotowskiego przy ul. Rakowieckiej. Przesłuchania prowadzili funkcjonariusze Departamentu III i Departamentu Śledczego MBP.

8 września 1949 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, pod przewodnictwem mjr. Mieczysława Widaja skazał Walickiego na karę śmierci. 30 listopada Najwyższy Sąd Wojskowy utrzymał wyrok w mocy, a Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Egzekucja odbyła się 22 grudnia 1949 r. w piwnicach więzienia mokotowskiego w Warszawie.

Szczątki Wacława Walickiego odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. 27 września 2015 r. został uroczyście pochowany w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych – Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Paweł Wąs

Bibliografia:

1. Tomasz Balbus, Wacław Walicki (1903-1949) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944-1956:
2. Słownik biograficzny, t. 1, red. Sławomir Abramowicz i inni, Kraków - Warszawa 2002, s. 509-511.